+ถอดความ นิราศนรินทร์+

ถอดความ นิราศนรินทร์
ผู้แต่ง นายนรินทร์ธิเบศ

๑. ศรีสิทธิ์พิศาลภพ

เลอหล้าลบล่มสวรรค์
จรรโลงโลกกว่ากว้าง
แผนแผ่นผ้างเมืองเมรุ
ศรีอยุธเยนทร์แย้มฟ้า
แจกแสงจ้าเจิดจันทร์
เพียงรพิพรรณผ่องด้าว
ขุนหาญห้าวแหนบาท
สระทุกข์ราษฎร์รอนเสี้ยน
ส่ายเศิกเหลี้ยนล่งหล้า
ราญราบหน้าเภริน
เข็ญข่าวยินยอบตัว
ควบค้อมหัวไหว้ละล้าว
ทุกไทน้าวมาลย์น้อม
ขอออกอ้อมมาอ่อน
ผ่อนแผ่นดินให้ผาย
ขยายแผ่นฟ้าให้แผ้ว
เลี้ยงทแกล้วให้กล้า
พระยศไท้เทิดฟ้า
เฟื่องฟุ้งทศธรรม
ท่านแฮ
1.อยุธยา เป็นเมืองที่กว้างใหญ่สวยงามกว่าเมืองใดในโลก จนชนะสวรรค์ได้ พระมหากษัตริย์ทรงผดุงแผ่นดินให้กว้างขวางราวกับแผ่นดินสวรรค์ อยุธยางามรุ่งเรืองในท้องฟ้า ส่องแสงสว่างจ้ากว่าแสงจันทร์ และสว่างราวแสงอาทิย์ที่ส่องโลก พระมหากษัตริ์ทรงมีแม่ทัพผู้กล้าหาญทรงขจัดความทุกข์ของชาวเมือง และทรงปราบศัตรูได้ราบคาบ พระเดชที่ร่ำลือทำให้แผ่นดินอื่นเกรงกลัว พากันนอบน้อมเป็นเมืองขึ้น พระองค์ทรงขยายอาณาจักรไปกว้างขวาง ทรงบำรุงทหารให้กล้าแข็ง และทรงชี้ทางประเสริฐให้แก่ประชาชนของพระองค์ ด้วยพระเดชานุภาพแพระบารมีที่เลื่องลือ ทรงเนพระมหากษัตริ์ที่ทรงมีพระเกียรติยศที่ได้รับการยกย่องไปถึงสวรรค์ และมีทศพิธราชธรรมที่เลื่องลือ

๒. อยุธยายศล่มแล้ว
ลอยสวรรค์ ลงฤา
สิงหาสน์ปรางค์รัตน์บรร
เจิดหล้า
บุญเพรงพระหากสรรค์
ศาสน์รุ่ง เรืองแฮ
บังอบายเบิกฟ้า
ฝึกฟื้นใจเมือง
2.กรุงศรีอยุธยาล่มแล้ว ที่เห็นว่ารุ่งเรืองนั้นได้ลอยลงจากสวรรค์แล้วหรือ..ปราสาทราชวังที่งดงาม ตระการอยู่บนแผ่นดิน บุญที่พระองค์ได้สร้างไว้พระองค์ได้ทำนุบำรุงศาสนาให้รุ่งเรือง ได้ปิดบังทางแห่งความล่มจม ทรงให้ราษฎรตื่นจากความหลงในการบาปต่างๆ

๓.เรืองเรืองไตรรัตน์พ้น
พันแสง
รินรสพระธรรมแสดง
ค่ำเช้า
เจดีย์ระดะแซง
เสียดยอด
ยลยิ่งแสงแก้วเก้า
แก่นหล้าหลากสวรรค์
3.ความรุ่งเรืองของพระรัตนตรัย ซึ่งรุ่งเรืองยิ่งกว่าแสงอาทิตย์ มีการแสดงธรรมทุกค่ำเช้า เจดีย์ที่เรียงรายสูงเสียดกัน มองดูงดงามยิ่งกว่าแสงจากแก้วเก้าประการ เป็นหลักของแผ่นดินและสวรรค์

๔. โบสถ์ระเบียงมรฑปพื้น
ไพหาร
ธรรมาสน์ศาลาลาน
พระแผ้ว
หอไตรระฆังขาน
ภายค่ำ
ไขประทีปโคมแก้ว
ก่ำฟ้าเฟือนจันทร์
4.ทั้งโบสถ์ระเบียงมณฑปและวิหาร ธรรมาสน์ ศาลาลาน หอไตร เสียงระฆังตอนค่ำ แสงจากโคมสว่างไปทั่วท้องฟ้า ทำให้แสงจันทร์สว่างน้อยลง

๑๐. โฉมควรจักฝากฟ้า
ฤาดิน ดีฤา
เกรงเทพไท้ธรณินทร์
ลอบกล้ำ
ฝากลมเลื่อนโฉมบิน
บนเล่า นะแม่
ลมจะชายชักช้ำ
ชอกเนื้อเรียมสงวน
10.จะฝากน้องกับฟ้าหรือดินดี ถ้าฝากฟ้าก็ไม่ไว้ใจเทวดา ฝากกับลม ลมก็จะทำให้น้องบอบช้ำ

๔๕. ชมแขคิดใช่หน้า
นวลนาง
เดือนดำหนิวงกลาง
ต่ายแต้ม
พิมพ์พักตร์แม่เพ็ญปราง
จักเปรียบ ใดเลย
ขำกว่าแขไขแย้ม
ยิ่งยิ้มอัปสร
45.ดูพระจันทร์ก็รู้ว่าไม่ใช่หน้าของน้อง เพราะที่กลางดวงจันทร์มีรอยตำหนิเป็นรูปกระต่าย แต่หน้าของน้องอิ่มสะอาด จะเอาสิ่งใดมาเปรียบเทียบมิได้เลย งามยิ่งกว่าดวงจันทร์ และงามยิ่งกว่ายิ้มของนางอัปสร

๑๑๘. ถึงตระนาวตระหน่ำซ้ำ
สงสาร อรเอย
จรศึกโศกมานาน
เนิ่นช้า
เดินดงท่งทางละหาน
หิมเวศ
สารสั่งทุกหย่อมหญ้า
ย่านน้ำลานาง
118.ถึงเมืองตระนาวศรี สงสารน้อง ไปศึกมานานช้า เดินดงทุ่งและน้ำ ได้สั่งหญ้าและน้ำฝากให้ส่งไปถึงน้อง

๑๒๒. พันเนตรภูวนาถตั้ง
ตาระวัง ใดฮา
พักตร์สี่แปดโสตฟัง
อื่นอื้อ
กฤษณนิทรเลอหลัง
นาคหลับ ฤาพ่อ
สองพิโยคร่ำรื้อ
เทพท้าวทำเมิน
122.พระอินทร์จะตั้งตาคอยระวังใครอยู่ พระพรหมก็ฟังเสียงอื่นเสียหมด พระนารายณ์ก็บรรทมเหนือพญานาคหรืออย่างไร ท่านเหล่านั้นทำไมจึงได้เมินเฉยต่อความโศกเศร้าของเราทั้งสอง

๑๔๐. ตราบขุนคิริข้น
ขาดสลาย แลแม่
รักบ่หายตราบหาย
หกฟ้า
สุริยจันทรขจาย
จากโลก ไปฤา
ไฟแล่นล้างสี่หล้า
ห่อนล้างอาลัย
140.ตราบที่ภูเขาสลายไป รักพี่ไม่หายไปจากฟ้าทั้งหก ดวงอาทิตย์ดวงจันทร์จะสลายไปจากโลก ไฟจะล้างทั้งสี่ทวีป ก็ไม่อาจล้างความอาลัยเลย